Academisch schrijven. Het is en blijft een lastig ding. Daarom de volgende vraag: hoe doe je dat nou eigenlijk, schrijven? Het is iets waar je vaak niet over nadenkt, over ‘hoe doe ik dat nou precies?’ omdat het helemaal automatisch gaat. Zoiets als met autorijden, gaat ook helemaal vanzelf, denk je niet meer bij na. Als je precies zou moeten gaan beschrijven wat je allemaal doet, dan is dat nog best lastig.
Toch kan dat soms handig zijn, vooral ook om te weten waar het misgaat. Stel dat je auto altijd afslaat bij het schakelen, dan is het handig om te weten wat je precies doet, en kun je jezelf aanleren om dat anders te doen.
Iets soortgelijks geldt ook voor het schrijven: het is handig om te weten wat je doet, en om te weten wat er misgaat, wanneer jij afslaat zeg maar, of teveel benzine verbruikt, zodat je dat kunt aanpassen op zo’n manier dat je soepel rijdt.
Voor heel veel promovendi is schrijven iets wat ze min of meer intuïtief doen. Je hebt het ooit een keer geleerd, op de basisschool, je hebt er misschien nog iets over bijgeleerd op de middelbare school, misschien nog eens een specifieke training academic writing gevolgd, maar hoe het nou komt dat schrijven de ene keer lekker loopt en de andere keer niet, dat blijft voor velen een raadsel. En dat komt omdat schrijven voor veel mensen een onbewust proces is. Je doet het zoals je het doet, en dus loopt het de ene keer lekker, en de andere keer niet. En is het eigenlijk maar een beetje afwachten of het schrijven zal gaan lukken of niet. Daarom is het belangrijk om te weten wat er allemaal meespeelt bij schrijven, hoe dat proces in elkaar zit. Als je dat weet, dan kun je het proces meer beïnvloeden en weet je ook wat je kunt doen op die momenten dat je vastloopt.
Wat ik je wil vragen om op dit moment over na te denken, is aan welke dingen je allemaal moet denken als je aan het schrijven bent, wat er allemaal bij komt kijken op het moment dat je gaat schrijven. Wat zit er allemaal in je gedachten op dat moment? Hoe kom je van een idee tot een tekst? Welke vragen stel je jezelf allemaal tijdens het schrijven?
Bijvoorbeeld: wat moet ik wel en niet in m’n tekst zetten, hoe spel ik dat woord, enzovoort. Probeer voor jezelf nu eens een lijst te maken wat dat allemaal is, wacht even met verder lezen…
Ik vermoed dat je een heleboel hebt bedacht; ik zal een aantal zaken noemen die in elk geval meespelen:
- Voor wie schrijf ik?
- Wat is het doel van m’n tekst?
- Wat wil de lezer met de tekst?
- Wat weet de lezer al wel of niet?
- Weet ik voldoende over het onderwerp?
- Heb ik alle literatuur bij de hand?
- Wat heb ik al geschreven?
- Hoe zit het met de argumentatie?
- Heb ik een structuur?
- Is dit de juiste volgorde?
- Heb ik een kernzin geformuleerd?
- Moet ik al een nieuwe alinea beginnen?
- Wat vindt m’n begeleider hiervan?
- Wat zijn de eisen die het tijdschrift aan m’n tekst stelt?
- Citeer ik wel op de goeie manier?
- Hoe spel ik dit?
- Is dit een goeie zinsvolgorde?
- Begrijp ik zelf wel wat ik opschrijf?
- Hoe moet ik nou beginnen?
- Kan ik dit wel op deze manier zeggen?
- Zal ik dit tekstblok verplaatsen?
- Moet ik een kopje gebruiken?
- Is deze titel wel helder?
- Zal ik hier een tabel invoegen?
- Is dit duidelijk voor de lezer?
- Moet hier nou wel of geen komma?
- Klopt deze literatuurverwijzing?
- Waar moet het stuk over de methode?
- Welke eisen worden er aan een samenvatting gesteld?
- Volgt dit logisch uit het voorafgaande?
Een willekeurige lijst van 30 vragen, en er zijn er nog heel veel meer te bedenken. Je kunt gemakkelijk tot een lijst van 100 zaken komen waar je aan moet denken tijdens het schrijven, en die dus allemaal met het schrijfproces te maken hebben.
Dat is nogal wat, en dat betekent dus ook dat je nooit aan al die dingen tegelijk kunt denken. Ons korte termijngeheugen heeft nu eenmaal niet meer dan 5 tot 7 plaatsen beschikbaar om informatie paraat te hebben, al die vragen tegelijk actief hebben is simpelweg teveel. En wat je je nu hopelijk ook realiseert is dat schrijven heel veel meer is dan simpelweg achter je computer gaan zitten en beginnen met typen. Je zult op een of andere manier al die onderdelen moeten gaan opsplitsen, er een logische ordening in aanbrengen, anders word je helemaal gek tijdens het schrijven.
Wat je dus zult moeten doen is het schrijfproces opdelen in stappen, zodat je er meer overzicht over krijgt, en je effectiever en efficiënter aan de slag kunt. En zodat je je ook per stap kunt richten op datgene wat in die stap belangrijk is. Ik schreef al eerder blogs over dat schrijfproces.
Op het moment dat je net begint met je ideeën op papier te zetten, heeft het bijvoorbeeld weinig zin om je druk te maken over spelling of de perfecte formulering van die zin, de kans is namelijk groot dat die zin weer gaat verdwijnen of dat dat idee sneuvelt, en dan heb je dus voor niks zitten zwoegen op de perfecte formulering. Of: wat dan natuurlijk ook kan gebeuren, is dat je grote moeite hebt om die zin te schrappen, omdat ie zo mooi is. En dan blijf je soms met zinnen zitten die eigenlijk niet goed in je verhaal passen.
Afhankelijk van wat voor type schrijver je bent, kom je een bepaald soort problemen tegen. Het kan zijn dat je heel erg uitstelt, het kan zijn dat je geen goeie structuur in je verhaal krijgt, het kan zijn dat je heel erg lang doet over het formuleren van zinnen, enzovoort. Het is dus heel belangrijk om van jezelf te weten wat je valkuilen zijn, wat de problemen zijn waar je tegenaan loopt, wat de momenten zijn dat je niet meer weet hoe het verder moet. Pas als je dat weet, kun je er ook iets aan veranderen.
En: er is helemaal niets mis mee om hulp te vragen bij het schrijven. Zoals er voor automobilisten een ANWB is, zo zijn er voor proefschriftschrijvers ook allerlei hulpmiddelen.
Wil je op de hoogte blijven van alle handige tips, trucs en tools? Schrijf je dan in voor de nieuwsbrief van Louter Promoveren en ontvang bovendien 321 #promotietips en maak óók nog eens kans op een promotie-succes-sessie! Klik hier.
Schrijf je in voor gratis promotietips
