creativiteit

Of waarom je van ervaringen niet slim wordt

Onlangs vond ik een boekje met daarin 50 succesmodellen, die je – volgens de auteurs – helpen bij het namen van strategische beslissingen. (5o succesmodellen, Mikael Krogerus, Roman Tschapler). Een van de modellen (dat eigenlijk geen model is) heeft een opmerkelijke naam, namelijk ‘Black Swan Event’. Dat intrigeerde me, dus ik vroeg me af: hoe helpt een ‘Black Swan Event’ me bij het nemen van strategische beslissingen? Die maak je namelijk elke dag, en zeker als je in een promotietraject zit. Moet ik de ene of de andere kant op, dat gesprek wel of niet voeren, wel of niet naar dat congres, vragenlijst wel of niet aanpassen, opstelling wel of niet veranderen…. De auteurs zeggen er het volgende over.

Zij stellen dat je jezelf  drie vragen kunnen stellen: hoe weten we wat we weten? Kunnen we de toekomst uit het verleden afleiden? Waarom verwachten we nooit het onverwachte?

De filosoof Bertrand Russell vatte het antwoord op die vragen in zijn boek uit 1912 The problems of Philoshy als volgt samen:  een kip die elke dag te eten krijgt, gaat ervan uit dat ze ook in de toekomst elke dag eten zal krijgen. Het versterkt haar geloof dat de mens haar goedgezind is. Niets in het leven van een kip duidt erop dat het dier op een dag geslacht wordt.

Ook wij mensen moeten erkennen dat de grootste catastrofes meestal als een totale verrassing komen. Een voorbeeld: toen op 9/11 twee Boeiing in de torens van het World Trade Center vlogen (en ik laat voor het gemak alle complottheorieën er even buiten…), was iedereen helemaal in shock – niets had erop gewezen dat dit ooit had kunnen gebeuren. Maar in de weken,  maanden en jaren daarna, kreeg we als  publiek de indruk dat vrijwel alles op deze aanslag gewezen had.

blankfoto via Flickr: met dank aan Jim Linwood

De Libanese schrijver en filosoof Nassim Nicholas Taleb noemt dit fenomeen ‘the Black Swan Event’, vernoemd naar het voorbeeld van de ontdekking van de zwarte zwaan. Voordat Europeanen de zwarte zwaan in Australië ontdekten waren zij er van overtuigd dat zwanen altijd wit zijn op basis van millennia van observaties van zwanen. Alle zwanen die we kennen zijn wit, dus zwanen zijn wit. Het lijkt wel wetenschap.
Maar door de observatie van die ene zwarte zwaan werd dat dus op z’n kop gezet: wat tot dan toe ondenkbaar werd geacht, werd plotseling iets vanzelfsprekends.

Black Swan Events hebben drie kenmerken:

  • ze zijn uitzonderlijk omdat ze onverwacht zijn,
  • ze hebben grote consequenties,
  • en na de gebeurtenis leidt de menselijke aard er toe dat wij een uitleg geven voor de gebeurtenis en het voorspelbaar maken.

Taleb geeft als voorbeelden het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog, het internet, de Arabische lente.

Je zou deze stelling over het Black Swan Event als een enorm vraagteken bij het oorzaak-gevolgprincipe kunnen zien. Of anders gezegd: één afwijkende observatie is genoeg om ons wereldbeeld onderuit te halen. We zouden sommige dingen misschien wel kunnen voorspellen, maar laten dat na omdat we onze ogen ervoor sluiten, het past niet in ons plaatje. We zien het simpelweg niet aankomen. En achteraf laat het zich gemakkelijk uitleggen. Dan worden het als het ware voorspellingen met terugwerkende kracht. Je moet dus bedacht zijn op het onverwachte.

En dan nu de grote vraag: wat kun je hiermee voor je onderzoek? Wat kun je hiermee voor de strategische beslissingen die je moet nemen? En als je het persoonlijker maakt: wat waren de zwarte zwanen, de onverwachte gebeurtenissen in jouw leven? Wanneer traden ze op? En wat kun je er nu mee?

Ik heb er niet onmiddellijk een kant en klaar antwoord op, maar het zet me wel aan het denken. Ik hoor graag wat jouw gedachten zijn.

 

Wil je op de hoogte blijven van alle handige tips, trucs en tools? Schrijf je dan in voor de nieuwsbrief van Louter Promoveren en ontvang bovendien 321 #promotietips en maak óók nog eens kans op een promotie-succes-sessie! Klik hier.    

Schrijf je in voor gratis promotietips

blank

3 reacties

  1. Wat je in ieder geval kunt leren is dat je niet moet gaan zitten wachten op Black Swan Events. Ze zijn namelijk niet te voorspellen!

    Veel mensen gaan zitten wachten op die ene briljante ingeving, of op het mirakel dat hun onderzoek bijzonder zal maken. Maar wat je van Black Swan Events kunt leren, is ook dat de meeste zwanen nog steeds wit zijn in Europa.

    Dus als je een zwaan wilt zien/vangen: zoek vooral naar een witte! Ga gestructureerd te werk. Bekijk hoe anderen hun witte zwanen vinden en kopieer dat. Gewoon stug doorwerken via de bekende weg levert waarschijnlijk het meest betrouwbare goede resultaat.

  2. Het voorbeeld van de zwarte zwanen vindt wellicht zijn oorsprong bij de wetenschapsfilosoof Popper. Hij introduceerde het voorbeeld om te illustreren dat het niet verstandig is om als onderzoeker waarnemingen te verzamelen die de hypothese ondersteunen (witte zwanen) maar dat het beter is om een hypothese om te keren. (er bestaan zwanen in andere kleuren dan wit) Indien het niet mogelijk is om zo’n inversie te formuleren (zoals bij de theorieen van Freud, Jung, Marx etc.) is geen sprake van wetenschappelijke bewijsbaarheid of aantoonbaarheid. De ‘moraal’ van Popper is dus dat je als onderzoeker juist zou moeten zoeken naar waarneming die je hypothese ontkracht, of je geinverteerde hypothese ondersteunt.

  3. Dag!

    Laat ik nu een heel andere beleving bij dit boek hebben. Volgens mij gaat Taleb nu juist in op onvoorspelbare, maar verrassende, onverwachte gebeurtenissen die nieuwe kansen bieden. Een stap verder: laat je overvallen door… Niet alles is te regelen en te orkestreren in het leven. Maar juist in de onverwachte gebeurtenissen en ervaringen zitten de verrassingen die grote – positieve – gevolgen kunnen hebben.

    Een mooi voorbeeld dat ik recent las: Frans Vera, in de jaren ’70 afgestudeerd als bioloog, maar werkloos werd gegrepen door het natuurgebied Oostvaardersplassen. Hij schreef een artikel met zijn visie op het gebied om het om te vormen tot een natuurreservaat en kreeg daarna een baan aangeboden bij Staatsbosbeheer! Nu al jaren lang is hij succesvol (en omstreden) in die activiteit. Een zwarte zwaan!
    Of een voorbeeld uit mijn eigen leven: een jaar of 20 geleden ben ik voor mijn opleiding op zoek naar een stageadres. Ik stap op goed geluk een bedrijf binnen. Na wat praten krijg ik de mogelijkheid om daar stage te lopen. Nog geen drie maanden later word ik door dat zelfde bedrijf gebeld – de stageperiode was nog niet begonnen – of ik in plaats van stage interesse had in een vaste baan, er was nl. een vacature ontstaan! Volkomen onverwacht, ins Blaue hinein (zoals Duitsers dat zo snedig kunnen zeggen) is daar die zwarte zwaan.

    Het onverwachte, het hoogst onwaarschijnlijke dat opeens nieuwe kansen biedt. Onvoorspelbare gebeurtenissen geven opeens een positieve (en helaas soms ook een negatieve…) draai aan ons bestaan. De relatie met serendipiteit ligt voortdurend op de loer. Toeval bestaat! Feitelijk stelt Nassim Taleb: maak je leven spannend en ga soms risico’s bewust aan, ga op pad, maak ontact, want dat kan aangename verrassingen opleveren die je weer verder brengen. Ook bij onderzoek.

    Groet!

Geef een reactie

Je email adres wordt niet gepubliceerd. Required fields are marked *

Plaats reactie